Kültür - Sanat
Yedi Maddede Hüsn-ü Hat Çeşitleri

Yazılara estetik ve anlamlı bir şekilde biçim verme sanatı olan Hüsn-ü Hat, İslam coğrafyasının da en vazgeçilmez sanat alanı. Peki ya bu ahenkli yazıların hangi biçimlerde yazılabildiğini biliyor musunuz?
-
Kufî
İslam coğrafyasında ilk yaygınlık kazanan yazı biçimi Kufî yazısı; köşeli, çetin denilebilecek bir üsluba sahip. Bu köşeli biçim giderek incelmiş, kıvrımlar kazanmış ve nihayetinde ayrı bir güzelliğe kavuşmuş. Bu yazı biçimi pek çok caminin kapısını süslemektedir. Bunların en güzel örneklerinden biri de İran’daki Mescid-i Cuma Camiidir.
-
Sulüs
Etimolojik olarak üçte bir anlamına gelen sulüs hattı, bir harfin üçte iki nispetinde düzlük, üçte bir nispetinde de yuvarlaklığa sahip olmasıyla ismini doğrular haldedir. Kufeye zıt olarak yumuşak ve tatlı bir görünüme sahip olan sülüs, ümmü’l-hutût (yazıların anası) olarak da adlandırılmıştır. Bu yazı biçimi özellikle kitap unvanlarının, kıt’aların ve levhaların yazımında kullanılmıştır.
-
Nesîh
Sulüs hattına çok benzeyen bir yazı biçimi olan nesih İslam coğrafyasında yaygın olarak kullanılır. Kelime anlamı olarak ‘bir şeyi ortadan kaldırmak’ demektir. Kuran yazımında sık sık tercih edilen Kufe yazısı yerini Nesihe bırakmıştır. Çok daha kıvrak ve yumuşak bir tarzı vardır.
-
Muhakkak
Kufî’den sonra geliştirildiği tahmin edilen Muhakkak yazı biçiminin boyutu büyükçedir. Bu özelliği onun 16.yy dan sonraki kullanımını azaltmıştır. Özellikle Kur’an yazımında kullanılan Muhakkak, harflerin belirgin olduğu ancak giriftlikten uzak bir stile sahiptir.
-
Tevkî
Tevkî anlamını, padişah ve halifelerin emri ile çekilen tuğraya verilen isimden alır. Aynı sülüs gibi üçte bir kuralıyla yazılır. Normalde hat sanatında birleşmeyen harflerin (elif, ra, dal, vav gibi) bu yazı biçiminde birleştirildiğini görürüz. Çoğunlukla hükümdarların, halifelerin ve vezirlerin yazdıkları mektuplarda veya vakıf işlerinde kullanılmıştır.
-
Rik’a
Anlamını deri ve kâğıt parçalarına verilen isimden alan Rik’a, onların üzerine süratle yazılan yazının da adıdır. Tevkî’nin kurallarına tabi olan Rik’a onun küçültülmüş hali gibidir. Çabuk yazılmaya çok elverişli olduğundan mektup, hikâyelerin yazımında ve vakıf işlerinde sıklıkla kullanılmıştır. Öğrencilerin sülüs ve nesih icazetnamelerinde (diploma) hattat hoca tarafından yazılan tasdik makamındaki yazılarda kullanılmıştır. Bu yüzden bu yazıya icâze veya hatt-ı icâze denilmiştir.
-
Ta’lik
Ta’lik, anlam olarak asma, asılmış demektir. Yazılan harflerin asılmış gibi durması bu ismi doğrular niteliktedir. İnce, kavisli ve narin bir tarzı vardır. İran’da ortaya çıkan bu yazı biçimi Osmanlı’da Yesârî ile Yesârîzade’nin çabaları ile apayrı bir güzellik kazanmıştır. Edebi eserlerde ve divanlarda kullanılan yazı biçimine pek çok kitabede rastlayabilirsiniz.