Tiyatroya Bir Mektep Gözüyle Bakan Adam: Hâce-i Evvel Ahmet Mithat Efendi

“Yazı makinesi” unvanıyla da tanıdığımız Ahmet Mithat Efendi’nin 36’sı roman olmak üzere 200’e yakın eser verdiğini duymuş muydunuz? Duymayanların gözlerinin büyüdüğünü hissedebiliyoruz. Ancak Ahmet Mithat’ın adının geçtiği yerde bahsedilmesi gereken ilk konunun romandan da öte “tiyatro” olduğunu da söylememiz gerekiyor. İşte Ahmet Mithat Efendi’nin tiyatroculuğu hakkında bir bilinmesi gerekenler:

Ona Hâce-i Evvel Derlerdi…

Yazı makinesi haricinde onun bir unvanı da “hâce-i evvel” idi. Hâce-i evvel; kelime anlamıyla, Milletin ilmen ve fikren terakki etmesi için çeşitli bilgileri, halkın rahatlıkla anlayabileceği bir lisan ile yayan kimse” demek. Ona bu unvanın verilme sebebi ise eserleriyle terbiyeci bir yaklaşım izlemesiydi. Romandan gazete yazılarına, tiyatro eserlerine kadar tüm niyeti halkı eğlendirirken öğretmekti.

Tek Bir Amaç Doğrultusunda Yazılmış Eserler

200’e yakın eseri değerlendirildiğinde hepsinin halkı eğitmek amacı çerçevesinde şu alt başlıkları taşıdığı görülür:

-Kadına insan olduğu için değer vermek

-Esaret karşıtlığı

-Çalışmayı bir yaşam tarzı haline getirmek

-Birey olarak dünyevi hayatı düzenlemek

-Cehalete karşı olmak

Yedi Eğitici Tiyatro Eseri

36 adet romanıyla doğurganlığını kanıtlayan Ahmet Mithat hakkında yapılan edebi araştırmalar, roman yapısının gevrek olduğunu ancak tiyatro eserlerinde inanılmaz bir bütünlük olduğunu ortaya çıkardı. Yedi adet tiyatro eseri bulunan yazarın eserlerinin isimleri şu şekilde: Eyvah, Açıkbaş, Ahz-ı Sâr, Hülkm-i Dil, Çengi, Fürs-i Kadimde Bir Facia, Çerkez Özdenler.

Terbiye-yi Umumiye’de Tiyatro Mektebi

Tüm kriterleriyle günümüze en yakın tiyatro metinlerini yıllar öncesinden yazan Ahmet Mithat; “Terbiye-i umumiye emrinde tiyatro adeta bir mektep hükmündedir.” diyerek tiyatrodaki asıl amacının zevk vererek öğretmek olduğunu belli etmiş ve tiyatroyu bir mektep olarak gördüğünü kanıtlayarak gelecek nesillere örnek olmuştur.

Yıllar Sonra Bile Değerler Eğitimi Konusunda Önemli

Zevk vermenin ve eğitmenin birbirinden ayrı ayrı değil; birlikte yapılması savunan yazı makinemiz Ahmet Mithat’ın eserleri; iki asır sonra bile günümüzde değerler eğitimi konusunda başvurulması gereken eserler arasında yerini koruyor.